Zdrowie psychiczne i zapobieganie wypaleniu zawodowemu – lider jako strażnik zdrowia psychicznego zespołu

Od kiedy w 2018 r. konferencje The Light Summit otworzył w Krakowie nieżyjący już niestety prof. Philip Zimbardo, legenda psychologii, zacząłem zwracać baczniejszą uwagę na termin wypalenie zawodowe. Jego autorką jest jego żona, Polka Christina Maslach, która wprowadziła ten termin do obiegu naukowego (ang. burnout), a później WHO wprowadziło go na swoją listę w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11).

Od tego czasu wypalenie zawodowe stało się jednym z największych wyzwań współczesnych organizacji. Według raportu MITS-MR aż 52% polskich pracowników deklaruje silne przeciążenie emocjonalne, a 48% doświadcza objawów wypalenia. Z kolei badania TalentExact pokazują, że 61% liderów czuje się osamotnionych w swojej roli, co dodatkowo zwiększa ryzyko ich własnego wypalenia. W tym kontekście moja rola jako organizatora, a także rola każdego lidera, nie polega już wyłącznie na realizacji celów – staje się on strażnikiem dobrostanu psychicznego zespołu, a także odpowiedzialnym za budowanie swojej odporności.

Rozpoznawanie sygnałów wypalenia w zespole
Wypalenie zawodowe to proces stopniowy. Jak podkreśla raport CIOP, jego objawy obejmują wyczerpanie emocjonalne, obniżoną efektywność i dystans wobec pracy. Liderzy powinni zwracać uwagę na:

• spadek motywacji i zaangażowania,
• tzw. prezenteizm – fizyczną obecność przy niskim poziomie energii i koncentracji,
• konflikty w zespole, zwiększoną liczbę błędów,
• objawy psychosomatyczne – bezsenność, zmęczenie, drażliwość.

Szybkie rozpoznanie i rozmowa o stanie psychicznym pracownika to kluczowy krok w zapobieganiu długotrwałemu wypaleniu.

Kultura równowagi i wellbeing
Organizacje, które wspierają zdrowie psychiczne, tworzą przestrzeń do otwartości, odpoczynku i elastyczności. Jak podkreśla MITS-MR, firmy, które wdrażają rozwiązania wspierające wellbeing, notują wyższy poziom lojalności i zaangażowania. Liderzy mogą wspierać tę kulturę poprzez:

• otwarte rozmowy o emocjach i obciążeniu,
• zachęcanie do przerw i urlopów,
• szanowanie granic czasu pracy,
• modelowanie postaw, np. nieodpisywanie na maile po godzinach,
• korzystanie z narzędzi wsparcia psychicznego dostępnych w firmie.

Dlatego bardzo cieszę się, że na tegorocznej konferencji The Light będziemy mieli w debacie poświęconej zdrowiu psychicznemu Kasię Gryzło, CEO Platformy hearme.pl. To właśnie dzięki takim ekspertom i platformom możemy wprowadzać systemowe wsparcie dla zdrowia psychicznego pracowników w organizacjach.

Budowanie odporności psychicznej lidera
Coraz więcej polskich organizacji dostrzega znaczenie rezyliencji, czyli zdolności adaptacji w warunkach stresu i zmian. Jak podkreśla Benefit Systems, liderzy są barometrem odporności całych zespołów, a ich zachowanie ma wpływ na emocje i postawy współpracowników.

Jak rozwijać odporność?
Odporność lidera opiera się na Modelu 4C:

• Kontrola – skupienie się na tym, na co masz wpływ.
• Zaangażowanie – nadawanie sensu codziennym działaniom.
• Wyzwanie – traktowanie zmian jako szans na rozwój.
• Pewność siebie – wzmacnianie wiary we własne kompetencje.

Te cztery elementy (model 4C) pomagają liderowi zachować równowagę emocjonalną i nie „spalić się” w roli przywódczej.

Jestem przekonany, że kolejny gość, który będzie brał udział na konferencji w bloku poświęconym odporności, Marek Wikiera, wniesie dużo do dyskusji na temat rozwijania tej cechy. Jako nieliczny Polak, który ukończył cykl morderczych ultramaratonów 4 Deserts Grand Slam, Marek jest żywym przykładem budowania ekstremalnej odporności, także tej mentalnej.

Odpowiedzialność systemowa i wellbeing
Odpowiedzialność lidera za kondycję psychiczną i wellbeing pracowników w zespole wynika z tego, że pracownicy tworzą pewien system jako grupa, a pewne procesy grupowe mogą wspierać lub niszczyć komfort psychiczny i odporność psychiczną.

Bardzo się cieszę, że będziemy gościć prof. Bogdana de Barbaro, który będzie trzecim panelistą w bloku poświęconym kondycji psychicznej. Będzie on w stanie nie tylko dodać swój punkt widzenia jako psychiatra, ale także jako, a może nawet przede wszystkim, psychoterapeuta w nurcie systemowym. Kontekst psychoterapii systemowej jest o tyle ważny, że odnosi się ona do całego układu, w którym człowiek funkcjonuje, a na ten układ w miejscu pracy ma przecież wpływ lider.

Praktyczne działania lidera

• Wprowadzaj regularne rozmowy 1:1 o samopoczuciu członków zespołu.
• Ustal jasne priorytety, unikaj przeciążenia i nadmiaru zadań.
• Włączaj krótkie „check-iny” o nastroju zespołu w trakcie spotkań.
• Korzystaj z coachingów lub superwizji – dbaj o własne emocje.
• Stosuj krótkie praktyki mindfulness i mikroprzerwy w ciągu dnia.
• Buduj sieć wsparcia – liderzy powinni wspierać się nawzajem.

Podsumowanie
Lider-strażnik to ten, który nie tylko reaguje na kryzysy, ale aktywnie buduje kulturę dobrostanu. W świecie niepewności i presji psychiczna odporność staje się przewagą konkurencyjną. Ponieważ lider-strażnik to ten, który reaguje na kryzysy i aktywnie buduje kulturę dobrostanu, spotkajmy się na konferencji The Light Summit 28-29 października po to, aby porozmawiać o tym bardzo ważnym aspekcie w gronie ekspertów i innych liderów. Dbanie o siebie i zespół to nie luksus – to inwestycja w zdrowie, stabilność i efektywność organizacji.